28 apr Stilte, wat mag het kosten

Door: Marinus van den Berg

“Stilte is hot en mag ook wel wat kosten.” Er zijn mensen die heel wat neer tellen om een week in een stiltegebied te zijn. Toch is stilte niet voor de elite maar stilte is van en voor iedereen. “Stilte is democratisch,” zei directeur Philippe. Hij zei het op een bijzondere plek: de kloosterbibliotheek van klooster Wittem te Wittem. Pleisterplaats voor de ziel. Als je de bibliotheek die als een verborgen geheim is, binnengaat, hoor je de houten vloer kraken en word je vanzelf stiller. “Boeken zijn stil maar spreken wel,” zei de project columniste Saskia de Haas die wel meer rake opmerkingen over stilte had gemaakt. Dat was tijdens de twee uur durende wandeling. Ze ging soms op een klapstoel staan en las een column mooie waarnemingen voor. De muis die graag een toespraak wil houden om van zijn grijze imago af te komen in het laatste boekje van Toon Tellegen, zou van jaloezie uit een gespat zijn (1). Die stoel stond dan ook nog ergens in dat schitterende zuid limburgse heuvelland met haar verzorgde en vanwege de Pasen versierde kruistekens en enkele plaatsen waar gesneuvelden uit de oorlog worden herdacht. “Wat gezegend is verbrandt je niet,” las ik onderweg. Plaatsen om iedere keer weer stiller van te worden. Over stilte is het nodige geschreven en nagedacht maar niet van alles word ik stiller. Verrassend als dan in eens uit de hoek van het theater met nieuwe ogen gekeken wordt. De ogen van met name Lieke Benders van Hoge Fronten.
In 1995 had Annick Nevejan een stilte ruimte ingericht op spoor 2b van het Centraal Station in Amsterdam. Het was december. Je kon op een kaartje iets schrijven over wat stilte voor jou was. Er was ook een kaartje met de vraag: waar heeft u voor het laatst bij stilgestaan…? Een mooie vraag die me inspireerde tot het verhaal: “De stilte die een reiziger zijn trein deed missen……hoe iemand ontdekt dat een leven zonder stilte hol en leeg kan worden. Een trein missen kan ook een weldaad zijn, maar daar wordt door de politiek anders naar gekeken. Dat verhaal ging over de weldaad van stilte. Maar stilte is niet altijd weldadig.
Aan haar project dacht ik weer toen ik het juist geopende stiltelab in het klooster van Wittem bezocht. Het was er niet stil, maar water en vakantiedia’s van een opa wekten stilte. Maar ook het stilleven van een oma servies. Van theekopjes met schoteltjes kun je al stil worden. Zo gewoon kan stilte zijn……als je kunt zien dat stilte over ontmoeting gaat. Er kan je soms heel wat aangedaan zijn. Je ziel kan gebutst zijn, zeer ernstig soms. En als er dan een ruimte is waarin dat gezien, erkend en serieus genomen wordt kan dat het begin van genezing zijn. Dan kun je weer op kracht komen. Wie de stilte ingaat kan in een ontmoetingsruimte komen met een aanvaardende Ander. Klooster Wittem is niet een klooster met nog maar enkele kloosterlingen en bewoners en lege kamers en zalen. Je zou die ook kunnen verhuren aan de DHL of KPNPOST als tijdelijk depot voor de groeiende stroom van pakjes die er verzonden worden. Je zou er gelegen naast dat aardige hotel in den gouden leeuw ook een concurrerend hotel van kunnen maken en noem maar op. In klooster Wittem is nagedacht over zinvolle leegte. Het werk van de Nederlandse filosoof C. Verhoeven gaat de komende jaren herontdekt worden. Zo werd voorspeld. De toekomst is aan de mensen die vragen durven te stellen en durven te twijfelen. Dat nam ik mee uit de overweging in de 9 uur mis in kloosterkerk van Wittem. Hoe gaat Frankrijk stemmen op deze zondag. Ik vrees een toekomst waarin niet wordt stilgestaan, nagedacht, gespiegeld en gereflecteerd. Van Wittem naar Rotterdam is met de trein een lange maar mooie tijd om bij te komen van een indrukwekkende dag. Ik hoop de lezer nieuwsgierig gemaakt te hebben en verwijs naar www.stiltelab.nl of www.hogefronten.nl.

Marinus van den Berg
(1) Toon Tellegen, Het voornemen van de muis, 2017